ตามรอยอารยธรรมลูกปัดทราวดี                    โดย     ปุระณะ

ตอน ลูกปัดโบราณ แหล่งตาพระยา

          ลูกปัดโบราณ เป็นสิ่งที่ค้ำค่าของโลก ทำให้เราได้รู้ถึงเรื่องราวความเป็นมาของประวัติศาสตร์ ชนชาติ วิธีการดำเนินชีวิตของคนในยุคสมัยโบราณ หลายพันปีมาแล้ว

ปัจจุบันลูกปัดโบราณหาที่สวยๆมีลายแปลกๆค่อนข้างจะชมได้ยาก เพราะมีผู้สะสมหาซื้อไปเก็บสะสมกันหมด จะมีให้ชมกันจริงจังก็จะเป็นช่วงในงานแสดงนิทัศการลูกปัดโบราณนานๆจะมีการจัดแสดงสักครั้งหนึ่ง

ฉบับนี้เราจะได้มาศึกษาและชมลูกปัดโบราณแถบภาคตะวันออก คือลูกปัดของอำเภอตาพระยา ซึ่งเราได้เดินทางมาพบกับท่านผู้รอบรู้ ที่มีชีวิตคลุกคลีกับวงการลูกปัดมานานนับเป็นเวลาสิบปี ท่านหนึ่งคือ คุณชูชาติ มิตรโกสุม หรือในกลุ่มเซียนลูกปัด เรียกกันว่า “กอล์ฟ ปราจีน” ซึ่งเป็นคนเมืองปราจีนบุรีโดยกำเนิด ปัจจุบันเป็นผู้ที่เชี่ยวชาญ รอบรู้ เกี่ยวกับเรื่องของลูกปัด เพราะท่านได้ศึกษาจากตำรา จากผู้รู้ และจากประสบการณ์ จากความชอบก็เริ่มศึกษาและสะสมตามแหล่งที่ขุดหากันในแถบใกล้ๆบ้าน เช่น ที่บ้านโคกมะกอก ตำบลเขาสามสิบ อำเภอเขาฉกรรจ์ บ้านหนองผักแว่น ตำบลคลองยาง อำเภอตาพระยา เป็นต้น จากการที่ได้ศึกษาจากตำรับตำรา ค้นคว้ามาเป็นเวลาหลายปี จนทำให้ กอล์ฟ ปราจีน ได้รับความรู้เรื่องราวความเป็นมาได้ส่วนหนึ่งคราวๆว่า ประวัติความเป็นมาของลูกปัดจากเว็ป(พิพิธภัณฑ์ลูกปัดโบราณ) ต้องกล่าวย้อนไปถึงยุค ศิลปะคันธารราฐ (พุทธศตวรรษที่ 6-7) และอาณาจักรทวารวดี ศรีวิชัย (พุทธศตวรรษที่ 11-16) ลูกปัดที่ ทำด้วยแก้วเป็น หลักฐานสำคัญ ที่พบในแหล่งโบราณคดีของไทย ทุกภูมิภาคมีการสร้างตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ อย่างเช่นการพบแหล่งลูกปัดทางภาคเหนือ ที่บ้านวังไฮ จ.ลำพูน ทางภาคอีสานพบที่บ้านเชียง จ.อุดรธานี บ้านธารประสาท เนินอุโลก จ.นครราชสีมา ทางภาคกลาง เมืองซับจำปา บ้านโป่งมะนาว บ้านท่าแค จ.ลพบุรี ดอนตาเพชร จ.กาญจนบุรี เมืองอู่ทอง จ.สุพรรณบุรี เมืองจันเสน จ.นครสวรรค์ เมืองดง ละคร จ.นครนายก เมืองศรีมหาโพธิ์ เมืองศรีมโหสถ จ.ปราจีนบุรี ภาคใต้ คลองท่อม จ.กระบี่ บ้านทุ่งตึก พังงา ไชยา จ.สุราษฎร์ธานี เป็นต้น ซึ่งแหล่งที่พบก็จะแตกต่างกันบ้างในรายละเอียด เช่นลักษณะเนื้อหิน ความแกร่ง แต่ละที่ไม่เหมือนกัน

   รูป วัสดุที่ใช้ในการทำลูกปัดโบราณต่างๆ

          1. วัตถุดิบที่เก่าแก่ที่สุด ต้องยกให้กับลูกปัดทีทำจากชิ้นส่วนของสัตว์ต่างๆ เช่นกระดูกสัตว์ เปลือกหอย เขา งา ปะการัง เขี้ยว และฟัน เปลือกหอย คนในสมัยโบราณได้นำวัตถุดิบเหล่านี้มาขัดฝน หรือตัดเป็นแท่งๆ จากนั้นก็เจาะรูเพื่อใช้ร้อยทำเป็นเครื่องประดับ

2. ลูกปัดหิน และแร่หิน ประเภทหินสีเทาดำที่ง่ายต่อการขัดฝน เช่น หินแอนดิไซด์ หินชนวน แร่ประกอบหินตระกูลควอตซ์ รวมทั้งพลอย ทับทิม อำพัน ชาร์ต พลอยม่วงหรืออะเมทิสต์ เนไฟรต์ เซอร์เพนทีน โอปอ ยางสนเป็นต้น ซึ่งลูกปัดที่ได้จะมีสีที่แตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับชนิดของหินที่นำมาใช้ เช่น รูป Carnelian   

หินที่นำมาใช้ มีอะไรบ้าง

- หินคาร์เนเลี่ยน(Carnelian) จะให้สีส้มหรือออกแดงเข้ม

- หินอะเมทิสต์(Amethyst) จะให้สีม่วง

- หินเขี้ยวหนุมาน(Rock crystal) มีจะให้ขาวใสคล้ายแก้ว

- หินซาร์ด(Sard) จะให้สีแดงสดใสคล้ายหินคาร์เนเลี่ยนมีลายทางแนวเดียวกับลูกปัด

- หินโมรา(Agate) จะให้สีขาว-ดำ และมีลายในเนื้อ

- นิล(Bery) จะให้สีดำ

- หินโอปอล(Opal) จะให้สีขาวขุ่นมันวาว

- หินโอนิกซ์(Onyx) จะให้ควอตซ์ที่มีลายเป็นทางแนวเดียวกับลูกปัด

- หยก จะให้เขียวทั้งอ่อนและเข้ม

- บลูควอตซ์ จะให้สีฟ้าใสๆ

- บุศราคำ จะให้สีเหลือง

- โกเมน จะให้สีม่วงเข้มออกแดงดำ  

เส้นทางกับการสร้างลูกปัด

 ลูกปัดเริ่มทำขึ้นแถบอินเดีย อัฟกานิสถาน และเริ่มนำเข้ามาสู่ดินแดนสุวรรณภูมิในสมัย อาณาจักรโรมันตั้งแต่ประมาณ 3,000 ปีที่แล้ว เป็นการแสดงให้เห็นว่าในอดีตพื้นที่ ที่มีลูกปัดนั้นก็ย่อมบ่งบอกถึงความอุดมสมบูรณ์ เป็นศูนย์รวมการค้า เป็นท่าเรือที่มั่งคั่ง มีการเดินทางติดต่อค้าขาย แลกเปลี่ยนสินค้าและเกิดการแลกเปลี่ยนกันด้านวัฒนธรรม รวมไปถึงเครื่องประดับที่ใช้แลกเปลี่ยนแทนราคาค่าของเงิน ซึ่งในสมัยนั้นยังไม่มี จึงใช้สิ่งเหล่านี้มาแทน

ลูกปัดที่ค้นพบมากที่ตาพระยา

คุณกอล์ฟ ปราจีน เล่าให้ฟังว่า ลูกปัดก็มีขึ้นกันทั่วๆไปตามแหล่งต่างๆ มีมากน้อยขึ้นอยู่กับชุมชนคนในสมัยก่อนมีความเจริญร่ำรวยก็พบมาก ที่ชุมชนไหนยากจน ก็พบได้น้อย ตอนขุดพบหลุมอาจจะเจอแต่หม้อไหเท่านั้น เพราะลูกปัดเครื่องประดับเป็นของคนรวยเป็นของหายาก สำหรับแหล่งต่างๆก็พบมีสีสันต่างกันไป แต่ที่นี้เขตเมืองปราจีนบุรี เขตสระแก้วตาพระยา ส่วนมากแล้ว จะพบลูกปัดสีส้มค่อนข้างจะมีมากหน่อย มีหลายแบบ เช่นเป็นเม็ดส้มกลม ส้มกระชัง 4เหลี่ยม 6 เหลี่ยม 8 เหลี่ยม มีทั้งขนาดเล็ก กลาง ใหญ่ และเป็นรูปอื่นๆก็มีให้พบเห็น เช่นเป็นรูปแทงยาว รูปคล้ายๆลักบี้ก็มี รูปแบบแบนๆคล้ายจานบิน จะเป็นรูปร่างแบบไหนก็ตาม หากมีลวดลายของหินธรรมชาติซึ่งจะหาพบได้ยากมาก จะมีราคาซื้อหากันค่อนข้างแพง ลูกปัดชนิดอื่นๆก็มีพบทั่วไปเหมือนกับแหล่งอื่นๆ เช่นพวกอาเกต จะเป็นแบบกลมแบบแทง แบบแผ่น ส่วนมากจะมีลายของหินธรรมชาติเมื่อผ่านกรรมวิธีการหุงแล้ว จะมีลวดลายสวยงามมาก แต่มีไม่มากเหมือนสีส้ม และอีกชนิดหนึ่งของนักสะสมที่แสวงหาและราคาค่อนข้างแพงมาก ชิ้นเล็กๆประมาณ 2 เซนติเมตร ก็เป็นหลักพันหากชิ้นใหญ่ๆ 5 เซนติเมตรขึ้นไป ก็ว่ากันถึงหลักหมื่นถึงแสนบาทเลยทีเดียว คือ เฟิร์มอาเกต รูปแผ่นมะค่า รูปแผ่นมงกุฎ อันใหญ่ๆลายสวยๆยิ่งหาชมได้ยากมาก

ความเชื่อของลูกปัดโบราณ

ลูกปัดมีลักษณะและสีแตกต่างกันไปแล้วแต่ความเชื่อของคนที่ทำในสมัยโบราณ สื่อมาจนถึงปัจจุบันเท่าที่พบเห็นประมาณ 20 กว่าสี และมีความเชื่อกันว่า ถ้าผู้ใดได้ครอบครองไม่ว่าสีอะไรก็แล้วแต่ หรือลักษณะใดก็ตาม ผู้นั้นจะเป็นคนไม่ตกทุกข์ได้ยาก และแคล้วคลาดจากภัยพิบัติอันตรายทั้งปวง ลูกปัดมีลักษณะต่างๆ เช่นลายแทงสวรรค์ หรือกุญแจสวรรค์ หรือกุญแจเทพ มีสัญลักษณ์เป็นรูปค้างคาว หรือคนจีนเรียกว่า ฮก เป็นสัตว์ที่วิเศษบินได้ เดินได้ แล้วก็อายุยืนใครมีแล้วเป็นมหามงคล เกี่ยวกับเรื่องโชคลาภและบางอันมีเขียนหรือแกะเป็นภาษาที่อยู่บนลูกปัด เป็นภาษาที่เรียกกันว่าปัลละวะ ภาษาที่เรียกกันนี้เกิดในศตวรรษที่ 17-18 ในยุคอาณาจักรศรีวิชัย เป็นหนึ่งเดียวที่พบที่ อ.คลองท่อม จ.กระบี่ รูปลักษณะมังกรทำจากหยกขาวเป็นสมบัติเครื่องรางนำโชคของพระราชา หรือจักรพรรดิ พบที่ อ.คลองท่อม จ.กระบี่ ทำด้วยหยกขาว แกะเป็นตัวมังกร สัญลักษณ์ของฮ่องเต้ มีอานุภาพเรื่องของอำนาจ บารมี ยศถาบรรดาศักดิ์

ลูกปัดรูปลักษณะสุริยเทพ (พระอาทิตย์) มีความเชื่อกันว่าสร้างก่อนประวัติศาสตร์ ในยุคนั้นทุกคนนับถือพระอาทิตย์และพระจันทร์ ว่า เป็นผู้ดลบันดาลให้มนุษย์ทุกผู้ทุกนาม มั่งมีศรีสุข หรือทุกข์ทรมาน ฉะนั้น ทุกคนจะต้องกราบไหว้บูชา และมีสัญลักษณ์ของท่าน พบที่ อ.คลองท่อม จ.กระบี่ หนึ่งเดียว(จากเว็ปไซด์ พิพิธภัณฑ์ลูกปัดโบราณ)

ลูกปัดทวาราวดีนั้น คนสมัยโบราณเชื่อกันว่าเป็นเครื่องประดับที่นอกจากจะให้ความสวยงามแล้ว ยังมีอานุภาพในการปกป้องและคุ้มครองผู้ที่สวมใส่ อีกทั้งทำให้ผู้สวมใส่มีโชคลาภและเจริญรุ่งเรืองอีกด้วยแต่ทั้งนี้ก็จะต้องเขาใจความหมายและการบูชาให้ถูกต้องด้วย ในสมัยโบราณได้มีการฝังลูกปัดไปพร้อมกับผู้ตาย ฝังไปพร้อมกันจะช่วยให้ผู้ตายนั้นมีความสุข สงบ ลูกปัดทวาราวดีนั้นมีสีสันที่หลากหลายและก็มีความหมายที่แตกต่างกันไปดังนี้

ความหมายของลูกปัดทวาราวดี

1.        ลูกปัดหยกเขียว หมายถึง มีความสุข มีราศี มีโชคลาภ ร่ำรวย ค้าขายดี

2.        ลูกปัดสีน้ำเงิน หมายถึง มีอำนาจ วาสนาสูง ให้ความสูงส่ง

3.        ลูกปัดสีเหลือง หมายถึง  ความมีเสน่ห์ เมตตามหานิยม

4.        ลูกปัดสแลน ลักษณะเม็ดเล็กๆสีสันสดใส หมายถึง กันอุบัติเหตุ มีเสน่ห์

5.        ลูกปัดสีฟ้า หมายถึง ให้ความสดชื่น แจ่มใส

6.        ลูกปัดหยกขาว หมายถึง ความมีสง่าราศี

7.        ลูกปัดสีดำ หมายถึง กันอุบัติเหตุ กันผีสาง

8.        ลูกปัดแก้วสารพัดนึก หมายถึง ความสมหวังดังใจปรารถนา

9.        ลูกปัดอำพันลูกปัดปิดทอง หมายถึง ความรักมั่นคง

10.     ลูกปัดสีส้ม หมายถึง ความอยู่ยงคงกระพัน

11.     ลูกปัดสีน้ำผึ้ง หมายถึง ความมีอำนาจวาสนา

12.     ลูกปัดดวงตาเทพเจ้า หมายถึง การปกป้องคุ้มครองจากสิ่งชั่วร้ายต่างๆ

13.     ลูกปัดสีม่วง หมายถึง การำบัดและรักษาโรค และให้ความรื่นเริง

14.     ลูกปัดสีแดง สีดินเผา สีมันปู หมายถึง การเดินทาง

 การดูแลรักษาลูกปัดสมัยทวาราวดี

1.        ควรวางลูกปัดไว้ที่สูง

2.        ควรชำระล้างด้วยน้ำเย็นให้ไหลผ่านลูกปัดเพื่อให้เกิดพลังเย็น

3.        ระวังอย่ากระทบอะไรแรงๆเนื่องจากลูกปัดมีอายุมากเปราะบางแตกง่าย

4.        ทาลูกปัดด้วยน้ำมันจันหรือน้ำมันมะพร้าวรักษาผิวลูกปัดให้สวยสดไสอยู่เสมอ

คำอธิฐาษฐานบูชาลูกปัดโบราณ

ให้นึกถึงชื่อ-นามสกุล ของเรา ว่าขอรับลูกปัดนี้จงมาอยู่กับกายและใจ และอำนาจ อานุภาพของลูกปัด จงช่วยปกป้อง คุ้มครองตัวเราให้รอดพ้นจากภัยอันตรายต่างๆ และขอให้ตัวเราจงอยู่เย็นเป็นสุขมีโชคลาภเงินทองไหลมาเทมาสมดังความปรารถนาทุกประการ

ถ้าท่านผู้ใดมีอยู่จะเป็นสีใดชนิดใดก็ตาม ให้บูชาด้วยธูปเทียน ดอกไม้ ใส่บาตร และกรวดน้ำให้ดวงวิญญาณของผู้เป็นเจ้าของ การบูชา ให้บูชาดังนี้ มีธูป ๕ ดอก พวงมาลัยมะลิสด น้ำ ๑ แก้ว ก่อนนอนทุกคืนให้เราตั้งจิตแล้ว อธิษฐานเอาตามความปรารถนาที่ควรจะได้จะเป็นตามวาสนาของตนเอง หารว่าเราต้องการทำบุญตักบาตร ให้นำข้าวสวยปากหม้อ ไข่ต้ม ๒ ใบ กล้วยน้ำว้าหรือกล้วยหอม ๙ ผล ตักบาตรทุกครั้งที่ประสบความสำเร็จด้วยจะยิ่งดี และกรวดน้ำนึกถึงวิญญาณของเจ้าของลูกปัดด้วยจะยิ่งดียิ่งๆขึ้น

ปัจจุบันนักสะสมที่เข้ามาศึกษา และมีลูกปัดอยู่ในความครอบครองเจอประสบการณ์มากมายจึงบอกเล่าต่อๆกัน ยิ่งทำให้ผู้ที่ไม่มีก็แสวงหาซื้อกันมาไว้ครอบครอง และยังเป็นเครื่องประดับ เป็นสายสร้อยแขวนพระเครื่องได้อีกด้วย

หลังจากได้พูดคุยศึกษาประวัติของลูกปัดแหล่งตาพระยา ได้ข้อมูลมาพอสมควร คุณกอล์ฟ ปราจีน ได้นำลูกปัดของรักของหวง ที่เก็บสะสมไว้จำนวนหนึ่งมาให้ชม จึงได้ขอถ่ายรูปและนำมาให้ท่านผู้อ่านได้เห็นของดีของเก่าโบราณแท้ๆกัน ก่อนกลับ คุณกอล์ฟ ปราจีน ได้มอบมิตรภาพอันดียิ่ง นำลูกปัดอาเกตแบบแท่ง ซึ่งเป็นของหายากชิ้นหนึ่ง เป็นที่ระลึกของการมาเยือน เมืองโบราณ ปราจีนบุรี  

ลูกปัดโบราณ ล้วนมีเรื่องราว เรื่องเล่าที่ยาวนาน แต่ไม่ว่าจะอย่างไร หลักฐานที่แน่ชัดก็ยังไม่ปรากฏให้เป็นที่กระจ่างนัก  หลากหลายทัศนะจากนักโบราณคดีจึงมากมายไปด้วยข้อสันนิษฐาน และนี่อาจ คือเสน่ห์ของลูกปัดโบราณ ที่กล่าวกันว่าเมื่อคุณเริ่มต้นสนใจ ลูกปัดหนึ่งเม็ดจะชักชวนให้คุณหลงใหลไปสู่ลูกปัดเม็ดต่อๆไป

ข้อมูลอ้างอิง

วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี,  คำบอกเล่า คุณ กอล์ฟ ปราจีน, เวปไซด์                               วิชาการดอล.คอม, เว็ปไซด์ Kumpanat35

เว็ปบอร์ดคนรักลูกปัดโบราณที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย www.thaioldbead.com

พิพิธภัณฑ์ลูกปัดโบราณ www.tumsrivichai.com

ลูกปัดสุริยเทพ ลูกปัดโบราณ หน้าคน โผล่ที่จีน www.matichon.co.th

ไขปริศนาแห่งลูกปัดโบราณ กับ สถาบันพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้แห่งชาติ

โดย ปุระณะ